Przygotowanie do badań krwi – najważniejsze zasady

Badania laboratoryjne są podstawowym źródłem danych wykorzystywanych do oceny stanu zdrowia pacjenta. To właśnie na nich w dużej mierze opieramy diagnostykę różnych chorób, monitorowanie ich przebiegu czy ocenę efektywności zastosowanego leczenia. Waga dostarczanych przez nie informacji jest więc niezwykle duża i musimy zrobić wszystko, aby zapewnić wiarygodność uzyskiwanych wyników badań.

Badania laboratoryjne – najczęstsze źródła błędów

Diagnostyka laboratoryjna składa się z 3 etapów i na poziomie każdego z nich możliwe jest popełnienie błędów, które mogą wpłynąć na jakość uzyskanych wyników. Może to skutkować błędną diagnozą lub niewykryciem choroby u pacjenta.

  • Etap przedanalityczny – są to wszystkie czynności realizowane przed wykonaniem badania (od momentu uzyskania skierowania na badanie do pobrania materiału biologicznego i rejestracji próbki w laboratorium). Etap ten jest w największym stopniu zależy od pacjenta i to tutaj odnotowuje się największą liczbę (około 75%) wszystkich popełnianych błędów! Najczęściej popełniane w tym etapie błędy to: nieprawidłowe przygotowanie pacjenta do badania, zły sposób pobierania materiału biologicznego (krwi, moczu, kału) oraz niewłaściwe przechowywanie i transport próbek. O tym jak prawidłowo przygotować się do badań i zminimalizować ryzyko błędów w tym etapie napisałem poniżej.

  • Etap analityczny – czyli moment przeprowadzania badania. Czynnikami zakłócającymi na tym etapie mogą być błędy diagnostów laboratoryjnych czy zaburzenia pracy aparatury pomiarowej. W fazie tej odnotowuje się najmniejszy odsetek wszystkich popełnianych błędów.

  • Etap postanalityczny – końcowa faza procesu diagnostycznego, która wiąże się z autoryzacją, opracowywaniem oraz wydawaniem wyników. Najczęściej popełniane błędy na tym etapie to pomyłki związane z dystrybucją wyników, raportowaniem wartości krytycznych oraz nieprawidłowa interpretacja badań przez lekarza.

Jak przygotować się do badań laboratoryjnych?

Przygotowując się do badań krwi powinieneś pamiętać o kilku podstawowych zasadach, które warunkują otrzymanie miarodajnego wyniku:

  • Dieta – na badanie należy zgłosić się na czczo, co najmniej po 12 godzinach od ostatniego i w miarę możliwości lekkostrawnego posiłku. W szczególności należy unikać dużych zawartości tłuszczu w ostatnim posiłku, które mogłyby zaburzać m.in. obraz lipidogramu. W przeddzień badania należy prowadzić swoją zwyczajową dietę, unikać głodzenia oraz zbyt wydłużonej przerwy między badaniem a ostatnim posiłkiem. Pozostanie na czczo oznacza także powstrzymanie się od spożywania wszelkich płynów (soki, kawa, herbata). Dozwolone jest picie wody, również w dniu badania – w rozsądnych ilościach.

  • Używki – należy zachować odstęp minimum 2-3 dni od ostatniego spożycia alkoholu (szczególnie istotne w przypadku przyjęcia jego większych ilości). Jeśli alkohol został spożyty w niedługim czasie od wykonania badań, można spodziewać się wzrostu aktywności enzymów wątrobowych (zwłaszcza GGTP), czy przejściowych zmian w morfologii krwi. Na co najmniej godzinę przed badaniem należy także unikać palenia papierosów.

  • Godzina pobrania – zaleca się (jeśli jest to możliwe), aby pobieranie krwi odbywało się pomiędzy 7 a 9 rano (stąd też część laboratoriów umożliwia wykonywanie badań wyłącznie w tych godzinach). Jest to istotne przede wszystkim z tego względu, że bardzo duża część oznaczanych parametrów wykazuje zmienność okołodobową. W związku z tym, przykładowo stężenie potasu u tego samego pacjenta mogłoby być znacząco wyższe w godzinach rannych niż południowych. Podobnym wahaniom podlega szereg hormonów oraz innych analitów oznaczanych powszechnie w badaniach laboratoryjnych.

  • Aktywność fizyczna – na kilka dni przed badaniem należy kontynuować naturalną dla danej osoby aktywność fizyczną, nie powinno się jednak w tym okresie znacząco zwiększać intensywności ćwiczeń. W przeddzień badania należy unikać forsownej aktywności.

  • Pobieranie próbki – podczas pobierania krwi istotna jest pozycja pacjenta. Jeżeli nie ma konkretnych wskazań lub sytuacja tego nie wymaga, pobieranie materiału powinno odbywać się w pozycji siedzącej. Co więcej, nieodpowiednie użycie opaski uciskowej (stazy) podczas pobierania krwi może wpłynąć na wartości wielu oznaczanych parametrów. Czas ucisku stazy nie powinien przekraczać 1 minuty.

  • Pozostałe czynniki – stres (zarówno długotrwały, jak i intensywny – występujący na niedługo przed pobraniem krwi); cykl menstruacyjny (istotny wpływ na hormony płciowe); stosowane leki i/lub suplementy.

  • Cechy osobnicze – choć nie jest to kwestia na którą jakkolwiek możemy wpłynąć, należy pamiętać że wartości prawidłowe różnią się w zależności od wieku, płci, rasy, stanu fizjologicznego – jest to szczególnie istotne podczas końcowej interpretacji wyników.

Powyższe zalecenia są dość ogólne i pozwalają ograniczyć ryzyko wystąpienia błędu w fazie przedanalitycznej. Mimo to, specyfika niektórych testów diagnostycznych może wymagać od Ciebie znacznie bardziej rygorystycznego przygotowania i zwrócenia uwagi na szereg innych, niewymienionych wyżej aspektów. Dlaczego czasami warto zasięgnąć opinii swojego lekarza lub pracownika danego laboratorium o wytyczne dotyczące przygotowania się do danego badania.

LITERATURA:

1. Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E. „Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce” red. L. Ostrowska, PZWL 2018

2. Julie A. Hammerling, A Review of Medical Errors in Laboratory Diagnostics and Where We Are Today, Laboratory Medicine, Volume 43, Issue 2, February 2012, Pages 41–44.

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

o mnie

Cześć, nazywam się Michał Andrulewicz i jestem dyplomowanym dietetykiem. Pomagam osobom z przewlekłymi problemami trawiennymi tj. SIBO, zespół jelita drażliwego, choroby zapalne jelit czy refluks. W swojej praktyce zawsze bazuję na aktualnych doniesieniach naukowych, zgodnie z zasadami medycyny opartej na faktach (EBM).

Instagram

kurs online

moje artykuły

postaw mi kawę!

Jeżeli publikowane przeze mnie treści uważasz za przydatne to klikając powyższy przycisk możesz postawić mi wirtualną kawkę :)