Zjadłeś na obiad danie z czerwonym mięsem. Cały dzień czułeś się nieźle, nie miałeś większych problemów. Idziesz spać i po kilku godzinach budzisz się zlany potem, ze swędzącą pokrzywką na skórze, z obrzękiem dłoni i stóp, dusznościami oraz poważnymi problemami jelitowymi. Nie muszą wystąpić wszystkie z tych objawów, może to być zaledwie jeden lub kilka z nich. Do tego może zostałeś w ostatnim czasie ukąszony przez kleszcza? Jeśli tak to niewykluczone, że zmagasz się z bardzo nietypową alergią, której objawy są prowokowane przez spożycie mięsa czerwonego.

Zespół alfa-gal (bo o nim mowa) wzbudził ostatnio moje zainteresowanie z kilku powodów. Przede wszystkim, sam fakt, że alergia na czerwone mięso jest spowodowana ugryzieniem przez kleszcza brzmi bardzo intrygująco. Drugą rzeczą jest to, że objawy są bardzo niespecyficzne i pojawiają się z opóźnieniem (występują dopiero 3 do 8 godzin po spożyciu mięsa czerwonego). Trzecią rzeczą jest to, że prawie nikt do tej pory o zespole alfa-gal nie słyszał (ja również), a więc mogą cierpieć przez to potencjalni pacjenci, którzy mogą zostać nieprawidłowo zdiagnozowani.

W związku z tym, że w Polsce ostatnio zdiagnozowano pierwszy oficjalny przypadek zespołu alfa-gal [1] – postanowiłem napisać kilka słów na ten temat 😊

Zespół alfa-gal – co to jest?

Zespół alfa-gal to alergia na mięso ssaków, która związana jest z reakcją organizmu na galaktozę-alfa-1,3-galaktozę (alfa-gal). Reakcja alergiczna rozwija się w wyniku ukąszenia przez kleszcza i może objawiać się wyłącznie jako alergia pokarmowa, ale może być też stanem zagrażającym życiu.

Objawy zespołu alfa-gal mogą wystąpić po ekspozycji na:

• Mięso, organy i krew ssaków
• Produkty mleczne, żelatynę i inną żywność pochodzącą od ssaków
• Żywność zawierającą produkty uboczne ssaków
• Leki, produkty medyczne, środki higieny osobistej i inne produkty zawierające składniki pochodzące od ssaków
• Produkty zawierające karagen

Zespół alfa-gal – objawy

Specyficzną cechą zespołu alfa-gal jest to, że objawy są zazwyczaj opóźnione i występują dopiero po 3-8 godzinach od spożycia mięsa. W takiej sytuacji po zjedzeniu potrawy mięsnej na obiad, silne objawy mogą pojawić się dopiero późnym wieczorem lub w środku nocy.

Najczęstsze objawy zespołu alfa-gal:

• Skóra (świąd – często zaczyna się od dłoni i stóp; pokrzywka; zaczerwienienie)
• Przewód pokarmowy (bóle i skurcze brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zgaga)
• Układ sercowo-naczyniowy (niedociśnienie, zawroty głowy, słaby i szybki puls, omdlenia)
• Układ oddechowy (duszność, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, kaszel, chrypka)
• Obrzęk naczynioruchowy
• Anafilaksja (ciężka reakcja alergiczna – stan zagrażający życiu)

Do rzadziej spotykanych objawów zalicza się: zapalenie i ból stawów, przewlekły świąd, objawy typowe dla zespołu aktywacji komórek tucznych, skurcze macicy, fibromialgię oraz migreny.

Warto wiedzieć, że zespół alfa-gal u każdego pacjenta przebiega inaczej. Szacuje się, że około 20% pacjentów doświadcza objawów wyłącznie ze strony przewodu pokarmowego, a nawet do 60% pacjentów może doświadczyć ciężkiej reakcji anafilaktycznej. U zdecydowanej większości występują natomiast objawy skórne.

Zespół alfa-gal – jak rozpoznać?

Scott Commins, jeden z wiodących badaczy zajmujących się zespołem alfa-gal, zidentyfikował 7 podstawowych cech, które występują u większości pacjentów z zespołem alfa-gal. Jeśli występują one u Ciebie, warto rozważyć obecność tej alergii i zgłosić się do lekarza.

1) Początek objawów w dorosłym życiu po bezproblemowym spożywaniu mięsa ssaków przez wiele lat w przeszłości

2) Objawy obejmujące: świąd, zlokalizowaną pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowych, anafilaksję

3) Mogą występować wyłącznie objawy żołądkowo-jelitowe (biegunka, skurcze brzucha, wymioty), bez objawów skórnych, sercowo-naczyniowych oraz oddechowych

4) Objawy zaczynają się 3-8 godzin po zjedzeniu mięsa ssaków (lub spożyciu nabiału, żelatyny lub innych produktów pochodzących od ssaków)

5) Pozytywny wynik testu IgE na alfa-gal (>0,1 IU/ml)

6) Objawy poprawiają się przy stosowaniu diety eliminacyjnej

7) W przeszłości wystąpiła duża miejscowa reakcja na ukąszenia kleszcza lub innych stawonogów (mogła mieć również inny przebieg niż przy wcześniejszych ukąszeniach jeśli takie kiedyś wystąpiły)

Zespół alfa-gal – leczenie

Obecnie nie istnieje lekarstwo na zespół alfa-gal. Osoby zmagające się z tym schorzeniem muszą unikać żywności (zwłaszcza mięsa czerwonego i podrobów) oraz innych produktów zawierających alfa-gal.

Warto wiedzieć, że kolejne ukąszenie przez kleszcza może prowadzić do nasilenia reakcji alergicznej na alfa-gal. Dlatego na ile to możliwe, osoby zmagające się z zespołem alfa-gal powinny maksymalnie minimalizować ryzyko kolejnego ukąszenia przez kleszcza. Jeśli pacjentowi uda się uniknąć kolejnych ukąszeń przez kleszcze, z czasem reakcja alergiczna powinna ulec zmniejszeniu, a może nawet wejść w remisję – czyli w postać bezobjawową.

Duże znaczenie w zespole alfa-gal ma również obecność kofaktorów, które są związane ze stylem życia. Ich obecność zwiększa wrażliwość organizmu na alfa-gal i powoduje, że reakcja alergiczna po spożyciu mięsa jest znacznie bardziej nasilona. Należą do nich:

• Aktywność fizyczna
• Spożywanie alkoholu
• Stosowanie niektórych leków (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne)
• Choroba
• Miesiączki
• Stres
• Mała ilość snu

Najważniejszymi kofaktorami w zespole alfa-gal są alkohol oraz intensywny wysiłek fizyczny.

Podsumowanie

Zespół alfa-gal to niezwykle ciekawy rodzaj alergii, który łączy w sobie kilka ciekawych cech: zapoczątkowany zostaje ukąszeniem przez kleszcza, objawy występują ze sporym opóźnieniem i głównie po spożyciu mięsa ssaków, a sam przebieg reakcji alergicznej może mocno różnić się u każdego pacjenta.

Do tej pory niestety o zespole alfa-gal niewiele kto słyszał. Jest to spory problem, bo oszacowano, że w samych Stanach Zjedonoczonych średni czas do postawienia właściwej diagnozy wynosi aż 7 lat (!). W Polsce zespół alfa-gal na pewno występuje znacznie rzadziej, ale warto pamiętać, że niektórzy pacjenci mogą się z nim zmagać.

Na koniec przytoczę słowa badacza Erina McGintee, który przedstawił niezwykle cenną uwagę dotyczącą zespołu alfa-gal, pod którą całkowicie się podpisuję:

Za każdym razem, gdy zobaczysz pacjenta, który przychodzi i mówi, że budzi się w środku nocy z silną reakcją alergiczną, lepiej udowodnij, że nie jest to zespół alfa-gal.

Kompendium wiedzy na temat zespołu alfa-gal: https://alphagalinformation.org/

Masz problemy jelitowe i potrzebujesz konsultacji dietetycznej?

Wypełnij formularz współpracy, a z pewnością odezwę się do Ciebie!