Wielu pacjentów doskonale wie, że melatonina może poprawić jakość snu, ale niewielu zdaje sobie sprawę z jej korzystnego wpływu na żołądek i jelita. Wszyscy myślimy o melatoninie jako o hormonie wytwarzanym w mózgu przez szyszynkę, podczas gdy znacznie większe jej ilości (nawet 400-krotnie większe) są wytwarzane przez komórki enteroendokrynne w przewodzie pokarmowym. Obecność melatoniny w przewodzie pokarmowym w tak dużej ilości nie jest przypadkowa.

Melatonina w przewodzie pokarmowym pełni szereg niezwykle ważnych funkcji:

• wykazuje bardzo silne właściwości antyoksydacyjne,
• działa gastroprotekcyjnie, przeciwzapalnie i immunomodulująco,
• reguluje wydzielanie kwasu solnego, enzymów trawiennych, śluzu i wodorowęglanów,
• reguluje motorykę przewodu pokarmowego,
• kontroluje przepuszczalność bariery jelitowej
• wspomaga regenerację nabłonka.

Działanie melatoniny jest więc niesamowicie wszechstronne. Dlatego też jej suplementacja wykazuje bardzo duży potencjał w leczeniu różnych chorób przewodu pokarmowego. Kilka z nich omówiłem poniżej.

Refluks żołądkowo-przełykowy

Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) wiąże się z szeregiem nieprzyjemnych objawów tj. zgaga, puste odbijania czy uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku. Suplementacja melatoniny może łagodzić te objawy i wspomagać leczenie GERD działając przyczynowo, a nie tylko objawowo!

Suplementacja melatoniny w GERD:

• zwiększa napięcie dolnego zwieracza przełyku,
• hamuje wydzielania kwasu żołądkowego,
• wspiera integralności błony śluzowej przełyku,
• reguluje pobudliwość nerwów czuciowych,
• działa osłaniające i przyśpiesza regenerację śluzówki przełyku,
• poprawia jakość snu.

Badania potwierdzające skuteczność melatoniny w GERD:

Badanie 1:
oceniono wpływ suplementacji melatoniny (3 mg) na przebieg choroby refluksowej przełyku. W tym celu 36 osób podzielono na 4 grupy: placebo; melatonina; omeprazol; melatonina+omeprazol.

Wyniki: zarówno podaż melatoniny w monoterapii, jak i w połączeniu z omeprazolem skutkowała istotną poprawą w zakresie objawów klinicznych. Najlepsze efekty uzyskali pacjenci leczeni terapią skojarzoną (melatonina+omeprazol), uzyskując remisję objawów po 4 tygodniach leczenia, pacjenci leczeni samą melatoniną – po 8 tygodniach [1].

Badanie 2:
porównano zastosowanie omeprazolu z suplementem diety zawierającym: melatoninę, l-tryptofan, witaminę B6, B9, B12, metioninę oraz betainę . Po 40 dniach wszyscy pacjenci (176 osób) przyjmujący suplement zgłosili całkowitą regresję objawów, w przypadku leczenia omeprazolem poprawę odnotowało jedynie 65,7% pacjentów (115 ze 175) [2].

Zespół jelita drażliwego

U pacjentów z IBS zmianom ulega liczba komórek enteroendokrynnych (produkujących melatoninę). Ich ilość zwiększa się w przypadku postaci zaparciowej (IBS-C), a zmniejsza się w przypadku postaci biegunkowej (IBS-D).

Suplementacja melatoniny w IBS:

• reguluje motoryki mięśni gładkich,
• działa przeciwzapalne w obrębie jelit,
• poprawia nastroju i jakość snu,
• działa antystresowo
• łagodzi dolegliwości bólowe poprzez modulację czucia trzewnego.

Badania potwierdzające skuteczność melatoniny w IBS:

Badanie 1:
w badaniu przeprowadzonym na 80 kobietach w wieku pomenopauzalnym, suplementacja melatoniny 2x dziennie przez 6 miesięcy (3 mg rano, 5 mg wieczorem) zmniejszyła nasilenie bólu trzewnego oraz wzdęć u 70%, zaś zaparć u 50% badanych z IBS-C. Poprawę odnotowano także u 45% pacjentek z IBS-D, ale była ona porównywalna z placebo [3].

Badanie 2:
pacjentom cierpiącym na IBS i zaburzenia snu podawano melatoninę w dawce 3 mg wieczorem, przez okres 2 tygodni. Suplementacja melatoniny istotnie złagodziła ból brzucha oraz podniosła próg wrażliwości trzewnej w porównaniu do grupy placebo. Nie uzyskano jednak poprawy w zakresie zaburzeń snu, samopoczucia, konsystencji stolca czy częstotliwości wypróżnień [4].

Zapalenie błony śluzowej żołądka

Pacjenci z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy mają niższe stężenia melatoniny w obrębie przewodu pokarmowego. Może to zwiększać podatność śluzówki żołądka na uszkodzenia i przyczyniać się do rozwoju przewlekłego zapalenia.

Istnieją dowody, że melatonina przyśpiesza gojenie wrzodów i zapobiega uszkodzeniom błony śluzowej przez czynniki toksyczne tj. alkohol, stres czy leki.

Badania potwierdzające skuteczność melatoniny w zapaleniu błony śluzowej żołądka:

W dwóch polskich badaniach suplementacja melatoniny (2x dziennie po 5 mg) lub tryptofanu (2x dziennie po 250 mg) przyśpieszała regenerację błony śluzowej żołądka oraz gojenie się wrzodów spowodowanych infekcją Helicobacter pylori [5, 6].

Jak suplementować melatoninę?

Najczęściej stosowane dawki w badaniach klinicznych to: 3-5 mg przyjmowane 1 lub 2 razy dziennie. Są to zdecydowanie rozsądne dawki, które sam w praktyce wykorzystuję i szczególnie fajnie sprawdzają się w przypadku choroby refluksowej przełyku oraz zapaleniu błony śluzowej żołądka.

Melatonina ogólnie jest suplementem bezpiecznym i zazwyczaj bardzo dobrze tolerowanym.

Skutki uboczne po jej spożyciu występują rzadko i obejmują głównie: senność, bóle i zawroty głowy czy przejściowe zaburzenia nastroju. Aby zminimalizować ryzyko ich wystąpienia, najlepiej przyjmować melatoninę przed snem.

Literatura:

1. Kandil, Tharwat S, et al. “The Potential Therapeutic Effect of Melatonin in Gastro-Esophageal Reflux Disease.” BMC Gastroenterology, vol. 10, no. 1, 2010
2. Pereira, R. d. (2006), Regression of gastroesophageal reflux disease symptoms using dietary supplementation with melatonin, vitamins and aminoacids: comparison with omeprazole. Journal of Pineal Research, 41: 195-200.
3. Chojnacki, Cezary, et al. “Influence of Melatonin on Symptoms of Irritable Bowel Syndrome in Postmenopausal Women.” Endokrynologia Polska, U.S. National Library of Medicine, 2013
4. Song, G H et al. “Melatonin improves abdominal pain in irritable bowel syndrome patients whohave sleep disturbances: a randomised, double blind, placebo controlled study.” Gut vol. 54,10 (2005): 1402-7.
5. Celinski K, Konturek PC, Konturek SJ, et al. Effects of melatonin and tryptophan on healing of gastric and duodenal ulcers with Helicobacter pylori infection in humans. J Physiol Pharmacol. 2011;62(5):521-526.
6. Celinski K, Konturek SJ, Konturek PC, et al. Melatonin or L-tryptophan accelerates healing of gastroduodenal ulcers in patients treated with omeprazole. J Pineal Res. 2011;50(4):389-394.